Yapay zekanın hayatımıza etkileri her geçen gün artıyor. Tıptan eğitime, eğlenceden finans dünyasına hatta istihbarat, diplomasi ya da savunma sanayisinde bile karşımıza çıkıyor. Peki nedir bu yapay zeka? Gerçekten insanlığı ele geçirecek mi? İnternet, akıllı telefonlar, Metaverse, 3 boyutlu gözlükler, robotlar… Yakın geçmişte insanlığı tehdit eden çok sayıda teknolojik gelişme ile karşı karşıya kaldık. Bu saydıklarımızın hepsinin hayatımızı kontrol edeceği belirtilmişti.
EN ROBOT SÜPÜRGE
Bu konuda geçmişte yaptığım bazı haberlerimi taradım. 2014 yılında “Çocuklar el yazısını unutuyor mu?” diye sormuşum örneğin. Ya da aynı yıl “Terminatör zamanı mı?” da demişim. Aradan 10 yıl geçti. Okullarda eskisine göre daha fazla geleneksel eğitime dönüldü. Veya hayatımıza giren en robot hâlâ süpürge seviyesinde. Yani şimdilik korkulduğu gibi herhangi bir teknolojik yeniliğin esiri olmuş değiliz. Hatta ne var biliyor musunuz? Geçmişte radyo ve televizyon için de benzer uyarıların yapıldığını biliyoruz. Dedik ya son zamanlarda da yapay zeka furyası esiyor. Haberimizde yapay zekanın mini bir Z Raporu’nu çıkardık.
NEDİR BU GERÇEKTEN?
İlk önce yapay zekanın bir tanımıyla başlayalım. En basit ifadeyle “bilgisayarın, insanmış gibi düşünmesi, eyleme geçmesi ve yanıt vermesi” diyebiliriz. Haklısınız yine korkutucu bir tanım. Üstelik bu kez karşımıza insanımsı robot şeklinde yani avatar gibi de çıkabiliyor. Yapay zeka bu insanmış gibi cevap vermeyi yaparken internet ortamındaki bilgilerden faydalanıyor. Açık kaynaklardan edindiği verilerle tahminler yürütüyor aslında. Arkasında algoritma (bir görevi tamamlamak için kurallar listesi) var yani.
ŞU AN NE AŞAMADA?
Peki yapay zeka şu an ne durumda? Karşısındakiyle sesli ve görüntülü diyaloglara başladı. Ya da dil bilmeyen iki kişiyi anında çevirileriyle konuşturabiliyor. Veya ölen sanatçıya şarkı söyletiyor. Buzdolabındaki ürünlerden yemek tarifi veriyor. Bunlar akıllı telefonumuza indirebildiğimiz uygulamalar. Kullanıcıya sanal asistanlık yapıyor. Yakın zaman içinde internet ve akıllı telefonlardan sonra insanoğlunu en çok etkileyecek gelişme olarak kabul ediliyor. “Hayatımızı kurtaracak” diyeneler kadar “İnsanlığın sonunu getirecek” yaklaşımında olanlar da var. Birçok şirket arasında en gelişmiş yapay zekaya sahip olma yarışı kızışıyor. BBC’deki haberde bu yarış için “ChatGPT, DALL-E, Bard ve AlphaCode gibi yapay zeka uygulamalarının ürettiği, denemeler, şiirler, espriler, bilgisayar kodları, metinler, diyagramlar, fotoğraflar, sanat eserleri insan eliyle yapılanlardan farksız olabiliyor” denildi.
ÖDEVLERİNİZİ YAPAY ZEKAYA YAPTIRMAYIN!
2023-2024 eğitim döneminde okullarda öğretmenlerden en çok bu cümle duyulmuş olabilir: Ödevlerinizi yapay zekaya yaptırmayın… Örneğin ödev Osmanlı dönemindeki altyapı çalışmalarıyla ilgili olsun. Öğrenci yapay zeka uygulamalarına “Osmanlı’daki alt yapı çalışmaları nelerdi? Bana bununla ilgili bir ödev metni yazar mısın?” diyor. Ardından da sadece birkaç saniye içerisinde ödevi karşısında oluyor. Üstelik bu uygulamaların çoğu ücretsiz ve ödevi de istedikleri dilde hazırlatabiliyorlar. Dolayısıyla birçok okulda eğitim sistemleri şimdiden etkilenmeye ve değişmeye başladı.
DERSLERE GİRMEYE BAŞLADI
Hong Kong’daki Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’nde sanal gerçeklik gözlükleri ve yapay zeka destekli programlarla yeni bir eğitim model devrede. Yani Einstein’ın görünümünde ve bilgilerine sahip yapay zeka eğitimler veriyor. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi’nin Dr. Derya Aslan adı verilen yapay zekâ tanıtıldı. YÖK izin verirse ilk Türk yapay zeka akademisyeni olacak.
KANSER TEŞHİSİNDEN PARKİNSON TEDAVİSİNE
Tıpta birçok alanda yapay zeka kullanılmaya başlandı. Doktorlar meme kanserlerini tespit etmek için, yeni antibiyotikler geliştirmek için ya da Parkinson gibi hastalıkların tedavilerini geliştirmek için bu teknolojiyi kullanıyor. Veya Dünya Sağlık Örgütü’nün yapay zeka aracı genel tıbbi soruları yanıtlıyor. S.A.R.A.H. adı verilen yeni yazılım, soruları dinliyor ve gerçek zamanlı olarak yanıtlıyor.
ŞAİR, YÖNETMEN, RESSAM, GÜZELLİK KRALİÇESİ…
Yapay zeka yazılımları eğlence ve sanat dünyasını da kuşatıyor. “İçinde yağmur ve gözyaşı geçen iki kıtalık bir şiir yazar mısın?” isteğine anında cevap veren bu uygulamalar, ayrıca artık insanlarla girdikleri diyaloglarda da şiir yazılım talebi gelmemesine rağmen kendiliğinden şaire dönüşebiliyor. Yani romantik bir cevap verirken bir anda internet ortamından eriştiği bir şiire atıf yapabiliyor. Dahası film senaryosu yazıyor hatta oyuncu bile olabiliyor. İngiltere’de 24 Haziran’da gösterime girecek Son Senarist filmi “yapay zeka senaristlerin yerini alacak” endişesiyle iptal edildi. Ayrıca Miss AI adı altında dünyanın ilk yapay zeka güzellik yarışması da düzenlendi.
SİYASETİN TAM GÖBEĞİNDE
Oxford Üniversitesi’nden Sandra Wachter, “Teknoloji, insanoğlunu tanımada oldukça ilerledi. Algoritmalar neyi sevip sevmediğinizi biliyor. Bunu internetteki hareketlerimizden öğreniyor” diyor. İnternet kullanıcısının hangi tür haberleri okuduğunu ya da sosyal ağlarda neleri takip ettiğinden yola çıkarak siyasi tercihlerimizi öngörüyor. Ardından da buna müdahale edebiliyor. Yapay zeka ile müdahale sahte sesler, sahte görüntüler, sahte veriler özetle gerçek olmayan bilgilerle yapılıyor. İngiltere merkezli Alan Turing Enstitüsü’nün araştırmasına göre yapay zeka geçen yıl dünya genelinde 19 seçime müdahale etti. Ancak bu müdahaleler henüz oy verme eğilimini değiştirecek boyutlarda değil. ADAY OLDU, OY İSTEDİ
Yapay zekanın siyasete müdahalesindeki en masum kalan kısmı politikacılara konuşma metinleri yazması. Ama avatar şeklindeki yapay zekalar artık farklı bir boyut. İnsan mı robot yapay zeka mı? Ayırt etmek çok zor. İngiltere’de Steve isimi yapay zeka siyaset hayatına girdi. Steve aynı anda 10 bin tartışmayı yürütebiliyor.
İLK YASA AB’DEN GELDİ
Dolayısıyla Türkiye dahil birçok ülke yapay zekanın etki alanlarını kontrol altında tutabilmek için yasalar geliştiriyor. Avrupa Birliği yapay zeka yasasını kabul ederek ilke imza attı. 2025’te yürürlüğe girecek yasa kapsamında yapay zeka ile basit yazılım ayrımı yapılacak. AB üyesi ülkelerin güvenliklerini tehdit eden yapay zeka oluşumları kısıtlanacak.
SAVAŞ PİLOTUNU GEÇTİ
Gelelim en çok merak edilen konulardan birine “Yapay zeka yazılımları dünyayı ele geçirecek mi?” Aslında bu soru robotlarla birlikle hayatımızı girdi. Robotlara internet bağlantısı, robotların kendi aralında diyalog kurması derken şimdilerde ise düşünebilen bir model var karşımızda. Yapay zekanın katil robotlar endişesi artırdığı bir gerçek. Savunma alanında yapay zekanın geldiği son noktayı özetlemek için ABD’de geçtiğimiz günlerde yapılan bir teste bakmak yeterli. ABD Hava Kuvvetleri Bakanı Frank Kendall, Vista adı verilen yapay zeka kontrollü bir F-16 savaş uçağı ile 1 saatten fazla süren deneme uçuşu gerçekleştirdi.
YENİ DEV ŞİRKETLER ORTAYA ÇIKIYOR
Araştırmalara göre yapay zeka 2035 yılı sonuna kadar dünyada üretimi yüzde 40 artırabilir. Ekonomiye etkisini şöyle düşünün ABD merkezli çip üreticisi Nvidia, piyasa değeriyle Microsoft’u geride bırakarak dünyanın en değerli şirketi oldu. Şirketin toplam piyasa değeri, hisselerindeki yükselişle birlikte 3 trilyon 340 milyar dolara ulaştı. Diğer taraftan hızla büyüyen yapay zeka teknolojisiyle ortaya çıkan bir sorun da enerji. Yapay zeka şirketlerinin enerji ihtiyacı her yıl yüzde 26 oranında artıyor. Bu da yapay zeka veri merkezlerinin iki yıl içinde Almanya kadar enerji harcamaya başlayacağı anlamına geliyor.
