Aşılar Covid-19 pandemisindeki en güçlü silahımız ancak hem virüsünsü rekli mutasyona uğraması hem de başka koronavirüslerin taşıdığı yeni pandemi potansiyelleri, daha geniş kapsamlı bir çözüme ihtiyaç olduğuna işaret ediyor. Bilim insanları bir süredir tüm koronavirüslere etki edecek bir aşı için çalışıyor ve çarpıcı sonuçlar elde ediyor. Biz de bu çalışmalara biraz daha yakından baktık…
SARS-CoV-2 virüsünün Omicron varyantı yaklaşık 2 aydır hayatımızda. Virüsün daha önceki versiyonlarına kıyasla daha bulaşıcı olan Omicron, bu süreçte dünyayı ele geçirmeyi başardı. Dünya Sağlık örgütü (DSÖ) verilerine göre, 110 ülkede Delta’ya üstün gelmeyi başaran ve baskın varyant haline gelen Omicron, birçok ülkede vaka sayısı rekorlarının kırılmasına yol açtı.
Nihayet Omicron’un hızı biraz kesilmiş gibi görünüyor. Hastaneler halen Covid hastalarıyla dolu ancak birçok epidemiyoloji uzmanı şimdiden Omicron sonrası dünyayla ilgili öngörülerde bulunmaya başladı.
Ancak Omicron’un son olmadığı düşünen uzman da çok var. Onlar yeni varyantların ortaya çıkacağını düşünüyor. Tabii iş bununla da sınırlı değil. Her an SARS-CoV-2 benzeri başka bir virüs, bir hayvandan insanlığa sıçrayıp yepyeni bir pandemiye yol açabilir.
Hal böyle olunca, dünyanın dört bir yanındaki bilim insanları tek bir şeye odaklanıyor: Hem yeni SARS-CoV-2 varyantlarına hem de gelecekte insanlığın başına bela olacak başka koronavirüslere karşı etkili olabilecek bir “pan-Koronavirüs” aşısı.
HER VARYANTA AYRI AŞI YERİNE TÜM KORONAVİRÜSLERE ORTAK AŞI
Bilim insanları “kamu sağlığının kutsal kâsesi” diye anılan bu evrensel aşıların hem şu anki pandemiyi bitirme hem de bir sonrakini önleme çabalarını kolaylaştıracağını umuyor. Bazı uzmanlar varyantlara özgü aşılar geliştirmektense bu yaklaşımı benimsemenin daha doğru olduğunu savunuyor.
Örneğin The Daily Beast’e konuşan, Nebraska Ünivertesi Tıp Merkezi Bulaşıcı Hastalıklar Uzmanı James Lawler, “Son varyantı kovalamayı gerektirmeyen uzun vadeli aşı çözümleri geliştirmek zorunda kalacağız” sözleriyle bu ihtiyacın altını çizdi.
Varyantlara özel aşılar, hastalığı geriden kovalarken, tüm varyantlara karşı etkili olacak bir aşı, hastalıkların bir adım önünde olmak anlamına geliyor. Duke Üniversitesi çatısı altında bulunan İnsan Aşısı Enstitüsü’nden immünoloji uzmanı Barton Haynes’e göre çözüm, “elimizdeki aşıların daha iyi anlaşılması ve ikinci nesil COVID aşılarının geliştirilmesinde bu aşılardan daha fazla faydalanılması”.
AŞILAR ETKİLİ OLDU AMA UYGULAMADA SORUNLAR YAŞANDI
COVID-19 pandemisi 2019 yılının sonlarında dünyayı etkisi altına almaya başladığında, öncelik bu hastalığa karşı bir aşı geliştirmekti. Bu süreçte dünya eczacılık tarihinin benzersiz başarılarından birine imza atılarak, aşağı yukarı bir yıl içinde çok sayda etkili aşılar geliştirildi. Üstelik bunların ikisi, yeni bir teknoloji olan mesajcı RNA teknolojisiyle üretildi.
Ancak dünya genelinde aşıların dağılımında yaşanan adaletsizlikler ve aşıya erişimi bulunan ülkelerdeki aşı karşıtı gruplar, SARS-CoV-2’nin evrim geçirmesi için gerekli zemini hazırladı. Aşılar Covid’in etkisini azalttı ama 2021 ortasında çıkan ve daha ölümcül olan Delta varyantı pandeminin yeniden yükselişe geçmesine neden oldu. Tam hatırlatma dozlarıyla Delta’nın önü kesildi derken bu kez de Omicron ortaya çıktı.
OMICRON AŞILARI GELENE KADAR İŞ İŞTEN GEÇECEK Mİ?
30 mutasyon içeren Omicron varyantı aşıların etkinliğini bir miktar azalttı. Bu da aşı üreticilerini, Omicron’u yumuşak karnından vuracak yeni versiyonlar geliştirmeye itti. Prof. Dr. Uğur Şahin 25 Ocak günü yaptığı açıklamada Omicron özel aşı adayının klinik denemelerinin başladığını duyurdu. Hem Pfizer/BioNTech’in hem de Moderna’nın Omicron spesifik aşılarının Mart 2022 itibarıyla kullanıma sunulması bekleniyor.
Ancak daha hızlı bulaşma ve fakat daha hafif belirtiler ortaya çıkarma özellikleriyle öne çıkan Delta’nın yayıması ne kadar hızlıysa geri çekilmesi de aynı hızda oldu. Omicron’un en fazla etkilediği ülkelerde yeni vaka rekorları kırıldı ancak bu durum sadece birkaç gün sürdü.
Bu tabloya bakılırsa, Omicron’a karşı geliştirilmiş aşıların kullanıma sunulduğu günlerde Omicron bir sorun olmaktan çıkmış olacak. Lawler, “Bence Omicron aşılarının zamanlaması bu ilk Omicron dalgasını etkilemeye yetişmeyecek” derken yeni bir varyantın ortaya çıkmasının neredeyse kesin olduğunu belirtti.
